Anne sütü, bebeklerin sağlıklı gelişimi için eşsiz bir besin kaynağı. Ancak kimi zaman anneler, bebeğin bir öğünde ihtiyaç duyduğundan daha fazla süt sağabilir veya bilinçli olarak fazladan süt biriktirebilir. Anne sütünü boşa harcamak yerine saklamak, hem anneler için bir güvence hem de bebek için ileride kullanılabilecek değerli bir besin kaynağı. Anne sütü, kısa süreli saklama amacıyla buzdolabında saklanabilir ancak dört günden daha uzun süre muhafaza edilmek isteniyorsa sütün güvenle ve verimli bir şekilde dondurulması önemli.
Anne sütünü saklamanın dikkat gerektirdiğini belirten uzmanlara göre bunun nedeni, sıcaklık dalgalanmaları, oda ve saklama koşulları, temizlik gibi birçok faktörün devreye girmesi.
Sağlıklı ve zamanında doğan bebekler için ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri’nin (CDC) rehberine dayanan saklama kuralları ebeveynlerin ihtiyaç duyduğu tüm kritik bilgilere yer veriyor. Amerikan Pediatri Akademisi (APA) ise hatırlaması kolay bir yöntem öneriyor: “Dörtler Kuralı.” Yani anne sütü oda sıcaklığında 4 saat, buzdolabında ise 4 gün boyunca saklanabiliyor. Ancak APA, 48–72 saat içinde kullanılmayacak anne sütünün dondurucuya kaldırılmasını öneriyor.
Anne sütü güvenle nasıl sağılır ve saklanır?
Temiz eller ve temiz pompa parçaları: Süt sağmadan, elle sağım yapmadan ya da buzdolabındaki sütü başka bir kaba aktararak dondurmadan önce ellerin sabunla yıkanması ve sütle temas edecek pompa parçalarının da temizliğinden emin olunması önemli.
Saklama poşetleri ya da kapları seçerken dikkat: CDC’ye göre, sağılan anne sütü temiz, gıda sınıfı cam şişeler veya BPA (Bisfenol A) içermeyen plastik kaplarda; süt tepsilerinde veya anne sütü saklamak için özel olarak üretilmiş plastik saklama poşetlerinde muhafaza edilmeli. Kullanılacak kapların sızdırmaz ve sağlam kapaklı olması gerektiğinin de altı çiziliyor. Üzerinde “geri dönüşüm sembolü 7” bulunan kapların BPA içeren plastikten yapılmış olabileceğini belirten CDC, bu ürünlerden uzak durulması gerektiğini belirtiyor.
Saklama poşetleri ve kaplarını etiketleyin: Sütü aktarmadan önce saklama poşetini ya da kabının etiketlenmesi öneren uzmanlar, bu şekilde süt doluyken yaşanabilecek dökülme riskinin önlenebileceğini belirtiyor.
Etikete, süt miktarı, birbirinden farklıysa sütün hem sağım hem dondurulma tarihi ve çocuk sütü kreşte içecekse isim soy isim bilgisi eklenebilir.
Örnek bir etiket şu şekilde olabilir:
- Anne Adı / Çocuk Adı: ____________________
- Sağım Tarihi: ____ / ____ / ______
- Sağım Saati: ______ : ______
- Dondurma Tarihi (varsa): ____ / ____ / ______
- Miktar: ______ ml
- Notlar (opsiyonel): ____________________
Porsiyonlama: Çözdürülen sütün tekrar dondurulmaması gerektiğini belirten uzmanlar, israfı önlemek için sütün küçük porsiyonlar halinde saklanmasını önermekte. Tek bir kaba sığsa bile miktarı çok olan sütün 60–150 mililitrelik birkaç poşet ya da kaba bölünmesi öneriliyor.
Anne sütünü dondurmanın ipuçları
CDC’ye göre yeni sağılmış anne sütü buzdolabında 4 gün boyunca saklanabiliyor. Çözülmüş süt ise buzdolabında 24 saat dayanıyor. Bu süre, sütün tamamen çözülmesinden itibaren başlıyor. CDC süt tamamen çözüldüyse yeniden dondurulmaması gerektiğini ancak içinde hala buz kristalleri barındıran, tamamen çözülmemiş sütün tekrar dondurulabileceğini belirtiyor.
Uzmanlar ayrıca, buzdolabının kapısı açıldığında oluşacak sıcaklık değişimlerinden etkilenmemesi için anne sütünün buzdolabının en soğuk noktası olan arka kısmında tutulmasını öneriyor.
İpucu 1: Önerilen saklama sıcaklıklarını kullanın
APA yeni sağılmış anne sütünün belirli sıcaklık ve sürelerde saklanmasını tavsiye ediyor:
Oda sıcaklığı: Yeni sağılmış anne sütü, oda sıcaklığında (25 °C’ye kadar) 4 saate kadar bekletilebiliyor. Ancak, sütün dışarıda bekletilmesi yerine buzdolabına konulması veya dondurulması öneriliyor.
Buzdolabı: APA, anne sütünün, 4 °C’de 4 güne kadar saklanabileceğini belirtirken Mayo Klinik başta olmak üzere bazı farklı kaynaklar en ideal sürenin 3 gün olduğunu vurguluyor.
Dondurucu: −18 °C ayarındaki dondurucuda anne sütü 9 aya kadar saklanabiliyor.
Sandık tipi veya derin dondurucu: −20 °C sıcaklıktaki derin dondurucularda saklanan anne sütü 12 aya kadar muhafaza edilebiliyor ancak sütün ilk 6 ay içinde tüketilmesinin ideal olduğu belirtilmekte.
Uzmanlar, buzdolabında olduğu gibi, sütün dondurucunun da daima arka kısmında tutulması gerektiğini belirtiyor.
İpucu 2: Dondurucuda alanı verimli kullanın
Saklama poşetlerinin fazla havası alınarak düz bir şekilde yatırılması ve bu şekilde dondurulması öneriliyor. Donmuş süt poşetleri, daha sonra büyük boy kilitli poşetlerin içine yerleştirilerek “anne sütü blokları” oluşturulabilir. Bu blokların üzerine ay veya tarih aralığı yazmak, sütleri çözdürürken eski olanları önce kullanmaya yardımcı oluyor.
İpucu 3: Hemen soğutun
Bakteri oluşumunu önlemek için fazla sağılmış anne sütü mümkün olan en kısa sürede buzdolabına ya da dondurucuya kaldırılmalı. Her ne kadar süt oda sıcaklığında 4 saat bekleyebilse de APA, en güvenli yöntemin sütü hemen soğutmak olduğunu belirtiyor. Sütü hemen donduramayacak ebeveynler, önce buzdolabına kaldırıp daha sonra dondurabilir.
İpucu 4: “Havuz” yöntemi pratiklik sağlayabilir
Günde birkaç kez süt sağan anneler, her seferinde sütü dondurmak yerine “havuz” yöntemine başvuruyor. Bu yöntemde taze sağılmış süt, büyük bir kaba ekleniyor ve gün boyu süt aynı kapta toplanıyor. Dondurulmak istendiğinde, bu süt poşetlere ya da kaplara bölünerek donduruluyor.
Uzmanlar bu yöntemi kullanacak ebeveynleri, farklı sıcaklıklardaki sütlerin birleştirilmemesi konusunda uyarıyor. Buna göre, yeni sağılan süt önce soğutulmalı ve ardından buzdolabında bekleyen süte eklenmeli.
Tarih konusunda en eski süt esas alınmalı. CDC, farklı günlerde sağılmış sütlerin birleştirilmesi durumunda en eski sağılan süt esas alınarak tarihin etikete yazılmasını öneriyor.
İpucu 5: Kapları fazla doldurmayın
Anne sütü donduğunda genleştiği için saklama kabı ya da poşetlerin tamamen doldurulmaması gerekiyor. Fazla doldurulmuş poşetler ve kaplar donma sırasında patlayarak ya da taşarak süt israfına neden olabilir. Bu nedenle saklama poşetleri en fazla 180 ml doldurulmalı kaplarda ise üstte yaklaşık 2,5 cm boşluk bırakılmalı.
İpucu 6: Sabah ve akşam sütlerini ayırın
Bebeklerin uyku düzenini desteklemek için günün farklı saatlerinde sağılmış sütlerin ayrı saklanması öneriliyor. Bu nedenle etiketlere saat bilgisinin yazılması önemli. Özellikle akşam sütleri daha yüksek melatonin içerdiği için, bebeğe gece uykusundan önce verilmesinin uyku düzenini destekleyeceği belirtiliyor. Uzmanlara göre bu yöntem, bebeklerin biyolojik saatlerini düzenlemelerine ve sağlıklı gelişimlerine katkı sağlıyor.
Anne sütünü güvenle çözdürmenin yöntemleri
Uzmanlar, dondurulmuş anne sütünün güvenle çözülmesi için şu yöntemleri öneriyor:
Şişe veya poşeti buzdolabında bir gece bekletmek.
Şişe veya poşeti ılık akan suyun altında tutmak.
Dondurulmuş şişe veya poşeti ılık su dolu bir kabın içine koymak.
Çözdürülen veya soğutulmuş anne sütü hafifçe çalkalayarak, yağın ve diğer bileşenlerin homojen şekilde karışması sağlanabilir.
Sıkça sorulan sorular
Dondurulmuş anne sütü ocakta ya da mikrodalga fırında ısıtılabilir mi? Dondurulmuş anne sütünü mikrodalgada veya ocakta çok hızlı bir şekilde ısıtmak tehlikeli olabilir. Uzmanlar, özellikle mikrodalga fırının hem sütün besin değerini düşürebileceği ve bunun yanı sıra bebeğin ağzını yakabilecek sıcak noktalar oluşturabileceği konusunda uyarıyor.
Çözdürülen anne sütü tekrar dondurulabilir mi? Çözdürülmüş anne sütünü tekrar dondurmanın güvenli olmadığını belirtiyor. Ancak sütün içinde hâlâ buz kristalleri varsa yani tamamen çözülmediyse sütü yeniden dondurmak mümkün.
CDC, bir kez çözülmüş sütün en geç 24 saat içinde kullanılması öneriliyor. 24 saat sütün dondurucudan çıkarıldığı andan itibaren değil, tamamen çözdürüldüğü andan itibaren başlıyor. Amerikan Pediatri Akademisi ise bu sürenin 48 ila 72 saate kadar esnetilebileceğini belirtiyor. Bu süreden sonra kalan sütün kesinlikle tüketilmemesi gerektiği vurgulanıyor.
Anne sütü dondurulmadan önce soğutulmalı mı? Anne sütü önceden buzdolabında soğutulmadan doğrudan dondurucuya kaldırılabiliyor. Ancak “havuz” olarak adlandırılan süt biriktirme yöntemi uygulanacaksa, yani taze süt önceden buzdolabında bekletilen sütle birleştirilecekse, yeni sağılmış sütün mutlaka soğutulması gerekiyor. Bu adım, sütün güvenli şekilde saklanmasını ve besin değerini korumasını sağlıyor.
Anne sütü dondurucuda ne kadar saklanabilir? Anne sütü standart dondurucularda en fazla 9 ay, derin dondurucularda ise en fazla 12 ay boyunca saklanabilir. Ancak dondurulmuş sütün ilk 6 ay içinde tüketilmesinin ideal olduğu vurgulanıyor.
Biberonda kalan anne sütü kullanılabilir mi? CDC’ye göre bebeğin bitiremediği, biberonda kalan anne sütü en fazla iki saat içinde tüketilmeli ve bu süre zarfında buzdolabında muhafaza edilmeli. Bebeğin ağzından süte geçen bakteriler hızla çoğalmaya başlayacağı iki saatin ardından bu sütün kullanılamayacağının altını çizen CDC, biberonda kalan sütün dondurulmaması konusunda ebeveynleri uyarıyor.
Elektrik kesintisi olursa buzdolabı veya dondurucudaki anne sütü ne kadar dayanır? CDC’ye göre, tam dolu bir dondurucuda saklanan anne sütü yaklaşık 48 saat, yarısı dolu bir dondurucuda ise 24 saat boyunca güvenle kullanılabilir. Buzdolabında saklanan süt ise 4 saate kadar dayanabilir. Bu süre zarfında, buzdolabı veya dondurucunun kapısını sadece çok elzem olduğunda açmak buzdolabı ve buzluğun iç sıcaklığını koruması açısından önemli. Kısmen çözülmüş olsa bile içinde hâlâ buz kristalleri varsa anne sütünün yeniden donması güvenli.
Seyahat sırasında ya da buzdolabı olmayan bir iş yerinde anne sütü güvenle nasıl muhafaza edilebilir? Yeni sağılmış anne sütü oda sıcaklığında yaklaşık 4 saat, yalıtımlı soğutucu çantalarda ise 24 saat boyunca saklanabilir. Paslanmaz çelikten yapılmış özel süt termosları sütü 20 saatten fazla soğuk tutabiliyor.
Anne Sütü Saklama Kılavuzu
| Saklama Yeri | Sıcaklık | Maksimum Saklama Süresi | Kullanım ve Dikkat Edilecek Noktalar |
|---|---|---|---|
| Tezgâh veya Masa Üstü | Oda sıcaklığı (25 °C’ye kadar) | En fazla 4 saat | • Bebeğin biberonda artan sütü 2 saat içinde tüketilmeli. • Bekletmek yerine buzdolabına koymak daha güvenli. • Mikrodalga ile ısıtılmamalı. |
| Buzdolabı | 4 °C veya daha soğuk | APA’ya göre en fazla 4 gün (Mayo Klinik’e göre en ideal süre 3 gün) | • Sütü buzdolabının arka kısmında saklayın. • Isıtmak için şişeyi/kabı ılık su dolu kaseye koyun veya ılık su altında tutun. • Mikrodalga kullanmayın. |
| Standart Dondurucu | −18 °C veya daha soğuk | APA’ya göre en fazla 9 ay (ilk 6 ay içinde kullanılması ideal) | • Donarken süt genleşeceği için kap/poşetleri tamamen doldurmayın. • Sütü dondurucunun arka kısmında saklayın. • Çözdürme: buzdolabında bir gece bekletin, ılık su altında tutun veya ılık su dolu kaba koyun. Mikrodalga uygun değil. • Tamamen çözdürülen süt tekrar dondurulmaz, 24 saat içinde kullanılmalıdır. İçinde buz kristalleri varsa tekrar dondurulabilir. |
| Derin Dondurucu (Sandık tipi) | −20 °C veya daha soğuk | En fazla 12 ay (Mayo Klinik’e göre en ideal süre 6 ay) | • Dondurucunun en arka kısmında saklayın. • Çözdürme yöntemleri standart dondurucu ile aynıdır. • Çözdürülen süt buzdolabında 24 saat saklanabilir. • Mikrodalga kullanmayın. |
